Zarys historyczny i współczesność Polonii brazylijskiej,ks. Zdzisław MALCZEWSKI TChr

 Brazylia, powierzchnia: 8.547 tys.km2, ludność: 190.755.799 mieszkańców (2010), dokładna liczba Polonii jest nieznana. Nie istnieją na ten temat żadne dane statystyczne. Niektórzy autorzy szacują polską grupę etniczną na 800 tys., inni na 1% ludności kraju, to znaczy ponad półtora miliona osób. Liderzy polonijni podają wyższą liczbę, sięgająca 2 lub 3 mln. osób. 

 W I połowie XVII wieku dotarli do Brazylii Polacy zatrudnieni w holenderskiej Kompanii Zachodnioindyjskiej, która walczyła z Portugalczykami i Hiszpanami o utrzymanie kolonii na wybrzeżu brazylijskim (obecnie stany Bahia i Pernambuco). Byli to Krzysztof Arciszewski Zygmunt Szkop, Władysław Konstanty Wituski.  

Ksiądz Wojciech Męciński uchodzi za jednego z pierwszych misjonarzy, którzy dotarli do Brazylii. W dokumentach portugalskich występuje jako Albertus de Polonia. W 1631 r. przybył do tego kraju raczej przypadkowo. Statek, którym płynął z Lizbony do Goa został zniesiony z kursu przez wiatry szalejące na Atlantyku. Podczas postoju tego statku u wybrzeży brazylijskich, Męciński sporządził opis i mapę Pernambuco.

 Okresem największego napływu Polaków do Brazylii był wiek XIX. W 1839 r. przybył do tego kraju lekarz Piotr Ludwik Napoleon Czerniewicz. Był współzałożycielem akademii medycznej w Rio de Janeiro. Przybywali badacze, podróżnicy, ludzie szukający przygód, a przede wszystkim lepszych warunków życia na nowym kontynencie. W grupie badaczy polskich można wymienić (1835) Pawła Edmunda Strzeleckiego, (1838) Ignacego Domeykę, (1850) Józefa Warszewicza, (1881) Konstantego Helskiego, a w grupie polskich inżynierów, którzy przybyli do Brazylii w ramach umowy z Francją Bronisława Rymkiewicza, Aleksandra Brodowskiego, Ludwika Malajskiego. Podjęli oni budowę kolei São Paulo – Santos, a następnie pracowali w Manaus w Amazonii, gdzie zbudowali port rzeczny. W dowód uznania dla nich miasto Manaus poświeciło im pomnik, a stan São Paulo uczcił Brodowskiego, nazywając jego nazwiskiem jedno z miast powiatowych: Brodowski, Brodosque. Józef Siemiradzki (1881, 1891, 1895) zajmował się geologią i historią emigracji polskiej. W 1891 r. towarzyszyli mu inż. Witold Łaźniewski i Antoni Hempel, Jan Sztolcman, geograf i badacz minerałów. W 1891 r. odbył szereg podróży po różnych regionach Brazylii ks. Zygmunt Chełmiński, wybitny działacz społeczny i literat. W latach 1895-97 przebywał w Argentynie, Paragwaju i Brazylii Stanisław Kłobukowski, ekonomista, założyciel i redaktor „Przeglądu Emigracyjnego”. Do Brazylii przybyli uciekinierzy polityczni po upadku powstań w kraju ze względu na nasilające się prześladowania zaborców. Do tej grupy należy zaliczyć Roberta Trampowskiego, Piotra Ludwika Napoleona Czerniewicza, Andrzeja i Stanisława Przewodowskich, hrabiego Floriana Rozwadowskiego, inż. Floriana Żurowskiego, który jako pierwszy z Polaków uzyskał utul obywatela Brazylii. Spotykamy również polskie nazwiska wśród żołnierzy niemieckich walczących w armii brazylijskiej. Godnym odnotowania jest nazwisko Stanisława Kruszyńskiego. 

Pośród polskiego wychodźstwa pojawiają się różni działacze emigracyjni, literaci, publicyści, duchowni i nauczyciele. Przybywając do Brazylii, jedni pragnęli swoją działalnością dopomóc emigrantom, a inni natomiast (Józef Siemiradzki, Adolf Dygasiński – 1890, Jan Wolański – 1896), by poznać warunki życia Polaków w tym kraju i zapoznać się z działalnością władz brazylijskich przydzielających ziemię polskim osadnikom.

Wśród różnorodnej emigracji polskiej spotykamy także duchowieństwo. Za jednego z pierwszych uważa się ks. Antoniego Zielińskiego, który wraz z Sebastianem Edmundem Wosiem Saperskim zorganizował migrację polskich kolonistów z Santa Catarina. W 1875 r. przybyli m.in. księża: Marian Giżyński, Ludwik Przytarski, Jan Adamowski, a następnie Jan Kominek, Bolesław Bayer Jan Rzymełko, Józef Anusz oraz inni. Pierwszym zgromadzeniem zakonnym, które rozpoczęło swą działalność na terenie Brazylii u schyłku XIX wieku i w początkach XX wieku byli księża werbiści, a następnie misjonarze Św. Wincentego à Paulo. Z czasem docierały inne zgromadzenia męskie, do których dołączyli po II wojnie światowej członkowie Towarzystwa Chrystusowego dla Polonii Zagranicznej. Ze zgromadzeń żeńskich pierwsze przybyły siostry (1904) wincentynki, następnie (1906) Świętej Rodziny, a później urszulanki, felicjanki i inne zgromadzenia. Najmłodszym zgromadzeniem żeńskim pracującym wśród Polaków w Brazylii są (od 1988) Misjonarki Chrystusa Króla dla Polonii.

Czytaj całość..